De wethouder heeft niets te vertellen

Deze column gaat over wethouder Van Hooijdonk (GroenLinks in Utrecht), maar zou ook over andere wethouders en de burgemeester kunnen gaan. Die hebben immers ook niets te vertellen. En de gemeenteraad heeft helemaal niets te vertellen.

Eigenlijk is dit (heel) oud nieuws, want professor en hoogste bestuursrechter Crince le Roy betoogde in 1969 al dat ambtenaren (‘de vierde macht’) de dienst uitmaken. En 30 jaar later betoogde hoogleraar bestuursrecht Bovens hetzelfde, alleen een graadje erger. (‘De vierde macht revisited’).

Dat wethouders en burgemeesters niet meer dan figuranten zijn kan goed geïllustreerd worden met het voorbeeld van de herinrichting Europalaan Noord in Utrecht, waarvoor 112 grote gezonde volwassen bomen gekapt moeten worden.

Het begon in 2021 met het Integraal Programma van Eisen. Dat IPvE ging er vanuit dat herinrichting onontkoombaar was. Een startnotitie is nergens te bekennen. Kennelijk besloten de stadsingenieurs en niet de wethouder of het college dat het tijd werd de Europalaan op de schop te nemen.

Die herinrichting zou nodig zijn om de bussen beter te laten doorstromen en de groei van het auto-verkeer op te vangen.

Over het autoverkeer: het voorspelde aantal auto’s op de Europalaan gaat volgens de gemeente niet groeien. De gemeente ontmoedigt het gebruik van de auto en de bedoeling is dat de Europalaan zijn doorgaande functie verliest. M.a.w. de twee rijstroken die er nu liggen (eentje heen en eentje terug), daar blijft het bij.

Over die bussen, dat zijn er nogal wat. Maar die hebben al een eigen busbaan: links en rechts van de 2 rijstroken (heen en weer) die door auto’s worden gebruikt. Maar de stadsingenieurs vonden het beter dat de busbanen in het midden kwamen te liggen.

Iemand die geen stadsingenieur is zou denken: dan pak je toch een witkwast? Met die witkwast geef je aan dat de middelste baan voor de bus is. Maar voor de stadsingenieurs is dat te simpel: de Europalaan moet en zal opnieuw helemaal opnieuw ingericht worden. Kosten: ruim 10 miljoen (kosten van het ontwerp en de ambtelijke voorbereiding niet meegerekend), 112 bomen en niet te vergeten: enorme verkeerschaos.

Over die verkeerschaos: tussen de Europalaan en het Merwedekanaal komt de bouw op gang van 5000 woningen. Dat brengt veel bouwverkeer met zich mee en dat bouwverkeer moet over de ventweg naast de Europalaan, die echter alleen via de Europalaan te bereiken is.

Voor het kappen van die 112 bomen is een kapvergunning nodig. Daar heeft de Utrechtse Bomenstichting bezwaar tegen gemaakt omdat de herinrichting niet nodig is voor een betere doorstroming van het verkeer en de bomen dus voor niets gekapt worden.

Op 4 december jl vond de hoorzitting plaats. Meestal duurt het 6 tot 12 weken voordat het besluit op bezwaar genomen wordt, maar dit keer waren daar maar enkele dagen mee gemoeid. Op 7 december werd het besluit bezwaar verstuurd. Ongegrond natuurlijk.

Gevraagd naar het paraaf van de verantwoordelijke wethouder Van Hooijdonk, bleek dat de jurist van Juridische Zaken die het bezwaar behandeld had dat “in mandaat’ genomen had. Van Hooijdonk wist dus nergens van en zou pas later vernemen wat zij besloten had.

Omdat het om een nogal dik dossier ging is natuurlijk de vraag: hoe presteerde de behandelende jurist het om in zo’n recordtempo tot een ‘heroverweging’ (Awb 7:11) te komen van het bestreden besluit (de kapvergunning)? Het kan niet anders dan dat de stadsingenieurs daarbij geholpen hebben en stukjes tekst hebben aangeleverd.

De bedoeling van de ‘heroverweging’ is echter dat een ambtenaar zich in het besluit en de bezwaren daartegen verdiept die niet bij de voorbereiding van het besluit betrokken is geweest. Dat wordt ook elke keer bij een hoorzitting braaf door de behandelend jurist gememoreerd. Daarvan is natuurlijk geen sprake als de behandelende jurist de tijd niet heeft of neemt en zich dus moet laten helpen door de stadsingenieurs die die herinrichting heel graag willen.

Waarom nam de behandelende jurist de tijd niet om het bezwaar serieus af te handelen? Pas op 8 januari 2024 zouden 6 weken voorbij zijn en op 19 februari zouden 12 weken voorbij zijn. Wie een bezwaar indient bij Juridische Zaken krijgt standaard te horen dat de behandeling tot 12 weken in beslag kan nemen. Dus waarom het besluit op bezwaar in zo’n record (op 7 december) genomen?

Het antwoord is natuurlijk dat de stadsingenieurs enorme haast hebben. Ze willen hoe dan ook die herinrichting en als ze niet meteen in januari aan de gang kunnen, kunnen ze de herinrichting wel vergeten vanwege de verkeerschaos ivm het bouwverkeer waarvan minstens 3 jaar sprake zal zijn.
De behandelend jurist is kennelijk door de stadsingenieurs onder druk gezet om het besluit in een ongekend record tempo te nemen.

Gaat dit allemaal langs en buiten de verantwoordelijke wethouder om? Inderdaad. Van Hooijdonk krijgt achteraf te horen wat zij besloten heeft op het bezwaar. De behandelend jurist neemt het besluit op bezwaar “in mandaat’ en laat zich kennelijk onder druk zetten door de stadsingenieurs. En, zoals in het begin al gesteld: de stadsingenieurs hebben eenmaal beslist dat de herinrichting nodig is.

En de gemeenteraad? Ook al zal Van Hooijdonk naar waarheid kunnen zeggen dat ze van niets wist, daar zal de raad het bij laten zitten want GroenLinks maakt samen met D66 de dienst uit en dat betekent dat er nooit een meerderheid in de raad zal zijn om een wethouder de laan uit te sturen die niets over haar eigen portefeuille te vertellen heeft. Van dualisme heeft men in politiek Utrecht nog nooit gehoord.